Kim Oni są, czyli kilka słów wstępu o niepełnosprawności

Fakt różnych definicji niepełnosprawności prawdopodobnie nie zdziwi nikogo, kto choć odrobinę jest świadomy szerokiego obszaru osób cierpiących lub zmagających się z własnymi ograniczeniami. Co dziwi osoby, które pierwszy raz spotykają się z taką postawą jest to, że w zależności od prawa, które jest różne i typowe dla każdego kraju, również regulacja dotycząca definicji niepełnosprawności bywa różna- nie rzadko zawężona, czasami poszerzona o inne czynniki. W praktyce, przyznany w matczynym kraju status osoby niepełnosprawnej nie zawsze jest honorowany w innym państwie, a wiążące się z tym przywileje stracą ważność. Warto mieć tego świadomość, kiedy decydujemy się na wyjazd poza granice kraju.

Osoba niepełnosprawna w ujęciu prawa

Tak jak wspomnieliśmy, definicja niepełnosprawności jest pojęciem bardzo płynnym, a stan prawny osób niepełnosprawnych również regulowany jest litera prawa. Według Dz. U nr 1213, poz. 776 z dnia 27 sierpnia 1997r. O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych wynika, iż

„Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnienie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolność do wykonywania prac zawodowych, jeżeli uzyskały orzeczenie: o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niesprawności albo orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, a jeżeli nie ukończyły 16 roku życia- orzeczenie o rodzaju i stopniu niepełnosprawności”

Zgodnie z definicją sformułowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)

„Osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenia i obniżenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemożliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę takie czynniki jak płeć. Wiek oraz czynniki zewnętrzne”.

Aby ubiegać się o przyznanie stopnia niepełnosprawności w rozumieniu formalnym/ prawnym, osoba musi spełniać pewne kryteria, które zawarte są w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej „[...] osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnienie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolność do wykonywania prac zawodowych[...]”.

Typy osób niepełnosprawnych w zależności od kryterium podziału

W zależności od przyjętego kryterium podziału możemy wyróżnić typy osób niepełnosprawnych według stopnia niesprawności, rodzaju niesprawności czy też wieku, w którym nastąpiła niesprawność (z uwzględnieniem przyczyn).

Rodzaj niesprawności:

osoby z niepełnosprawnością sensoryczną- uszkodzenia narządów zmysłu, do których należą:

• osoby niewidome i słabo widzące
• osoby niesłyszące i słabo słyszące

osoby z niesprawnością fizyczną, do których należą:

• osoby z niepełnosprawnością motoryczną- z uszkodzeniem narządu ruchu
• osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych

osoby z niepełnosprawnością psychoczną, do której należą:

• osoby umysłowo upośledzone z niesprawnością intelektualną,
• osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania, osoby cierpiące na epilepsję i zaburzenia świadomości

osoby z niepełnosprawnością złożoną, dotknięte więcej niż jedną niepełnosprawnością

• kompilacje niepełnosprawności np. niesprawności z zakresu sensorycznego z umysłowymi (osoba niewidoma z umysłowym upośledzeniem).

W zależności od rodzaju barier jakie napotyka na swojej drodze osoba niepełnosprawna, możemy wyróżnić dwa modele niepełnosprawnością

• model medyczny- problemy będące konsekwencją choroby bądź uszkodzenia
• model społeczny- problemy powstałe wskutek ograniczeń jakie dotykają osoby niepełnosprawne- uprzedzenie, niedostosowanie systemu do potrzeb indywidualnych osób niepełnosprawnych (np. transport, użyteczność budynków placówek publicznych lub kwater prywatnych), włączając w to stan postrzegania osób niepełnosprawnych na rynku zawodowym.

„Osoba niepełnosprawna to człowiek, który w pewnej dziedzinie ma specjalne potrzeby. Poza nimi powinna być traktowana na równi z innymi. Nie należy postrzegać go przez pryzmat niepełnosprawności. Niepełnosprawność nie powinna stanowić przedmiotu odrzucenia w środowisku ani nagradzania”.